Διατροφή, μεσογειακή δίαιτα, αντιμετώπιση Καρδιαγγειακών Νοσημάτων και COVID-19

Από την εμφάνισή του στη γη, ο άνθρωπος γνώριζε από ένστικτο την αναγκαιότητα της λήψης τροφής για την επιβίωσή του και την αντιμετώπισε επιτυχώς, πριν του υποδείξουν οι επιστήμονες τί πρέπει να τρώει.

Σήμερα, όμως, τα θέματα της διατροφής δεν πρέπει να επαφίονται στο ένστικτο, αλλά πρέπει να τα χειρίζονται οι ειδικοί επιστήμονες και να μεταφέρουν τη σωστή γνώση. Άλλωστε είναι πλέον αποδεκτό ότι η διατροφή σχετίζεται με την πρόκληση ή/και την εξέλιξη πολλών ασθενειών.

Σε αυτό το πλαίσιο, η διατροφή αναδεικνύεται σε σημαντικό θέμα, γιατί κανένα αγαθό δεν έχει αξία για τον άνθρωπο χωρίς την επιβίωσή του. Επιπλέον, η Μεσογειακή Δίαιτα (ΜΔ) έχει καταξιωθεί ως ένα από τα πιο υγιεινά διατροφικά συστήματα, το οποίο ασκεί ευεργετική δράση τόσο στην προστασία από ασθένειες όσο και στην εξέλιξη αυτών, με πρώτη ασθένεια που μελετήθηκε την αθηροσκλήρωση και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Σήμερα, τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι η πρώτη αιτία θανάτων. Μάλιστα μετά την πανδημία, και η νόσος COVID-19 σχετίζεται σε σημαντικό ποσοστό -σαν long-COVID- με τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Η ελληνική ερευνητική μας ομάδα τις τελευταίες τέσσερις (4) δεκαετίες μελετά τη διατροφή, τη ΜΔ και αριθμό ασθενειών φλεγμονώδους αιτιολογίας, στις οποίες η ΜΔ ασκεί ευεργετική δράση (βλ. ιστοσελίδα του ΕΚΠΑ hub.uoa, http://bit.ly/3FskeQp).

Στις μελέτες αυτές προτείνει, για πρώτη φορά διεθνώς, και βιοχημικούς μηχανισμούς βάσει των οποίων ασκείται αυτή η ευεργετική δράση, μέσα από την εμπλοκή του φλεγμονώδους Παράγοντα Ενεργοποίησης των Αιμοπεταλίων (Platelet-Activating Factor, PAF).

Τη χημική δομή του PAF είχα την τύχη να ανακαλύψω και να τον συνθέσω χημικά. Ενδεικτικά, αναφέρεται το βίντεο του μηχανισμού της εμπλοκής του PAF στην αθηροσκλήρωση, από το κανάλι της Ελληνικής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης στο Youtube (https://youtu.be/MD49Dm3FJgY).

Επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με το Expertscape algorithm ranks για την τελευταία δεκαετία, η ομάδα μας κατατάσσεται 1η διεθνώς στην έρευνα του PAF και, από τα ιδρύματα, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών είναι 1ο, το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο (που έχει μέλη της ομάδας μας) είναι 2ο και ακολουθεί 3ο το Harvard University Boston και τα άλλα μεγάλα διεθνή Ιδρύματα. Οι έρευνές μας αυτές έχουν επιβεβαιωθεί μέχρι σήμερα και αναφέρονται και από άλλους ερευνητές.

Το Κέντρο Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του ΕΚΠΑ), στο πλαίσιο της κατάρτισης και της γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων για την απόκτηση νέων δεξιοτήτων ή την αναβάθμιση όσων ήδη κατέχουν με στόχο την εύρεση ή ακόμη και τη διασφάλιση μιας θέσης εργασίας, μεταξύ των άλλων προγραμμάτων επιμόρφωσης προσφέρει και το εξ αποστάσεως μάθημα (e-learning) «Διατροφή, Μεσογειακή Δίαιτα και Αντιμετώπιση Καρδιαγγειακών Νοσημάτων και COVID-19» το οποίο προσφέρεται και στα αγγλικά («Diet, Mediterranean Diet, and Treatment of Cardiovascular Diseases and COVID-19»). Στο πρόγραμμα αυτό είμαι επιστημονικός υπεύθυνος και συνεργάζομαι με την κυρία Π. Ντετοπούλου.

Σκοπός του προγράμματος (όπως αναφέρεται και στο σχετικό «Βίντεο Προγράμματος», https://bit.ly/41SylpA) είναι η εξοικείωση των εκπαιδευόμενων με την πρακτική εφαρμογή των πιο πρόσφατων διατροφικών συστάσεων για την προστασία από καρδιαγγειακά νοσήματα και άλλων ασθενειών που σχετίζονται με την αθηροσκλήρωση.

Μέσα από τις ενότητες του προγράμματος, οι συμμετέχοντες έρχονται σε επαφή με την πρακτική εφαρμογή των πιο πρόσφατων διατροφικών συστάσεων για την προστασία από καρδιαγγειακά νοσήματα, μελετούν τις αρχές της διατροφής, την παθογένεια ασθενειών που σχετίζονται με τη διατροφή και εξασκούνται στις δίαιτες για την πρόληψη ή/και αντιμετώπιση αυτών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον τρόπο παρουσίασης των ενοτήτων, με ποικιλία παραδειγμάτων, οπτικοακουστικό υλικό και πρακτικές συμβουλές για την επιλογή των τροφίμων και τον τρόπο μαγειρέματος.

Το πρόγραμμα προσφέρεται από δεκαετίας και έχει εκπαιδεύσει μεγάλο αριθμό ατόμων. Από τον επόμενο όμως κύκλο του (με έναρξη μαθημάτων τον Σεπτέμβριο του 2025), λόγω της πανδημίας, θα υπάρχει ξεχωριστή ενότητα που αναλύεται -ίσως για πρώτη φορά στην Ελλάδα έτσι επισταμένως- η σχέση της δίαιτας με τη νόσο COVID-19, με τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα.

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι μηχανισμοί με τους οποίους η διατροφή μπορεί να επηρεάσει τον καταρράκτη της φλεγμονής κατά την COVID-19 και ο ευεργετικός ρόλος των συστατικών της ΜΔ στην παθοφυσιολογία της νόσου.

Αξίζει να επισημανθεί ότι πρώτη η ομάδα μας προέβλεψε με σχετικές δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά την ευεργετική δράση της ΜΔ στην COVID-19, γεγονός που επιβεβαιώθηκε στη συνέχεια και από πολλούς άλλους ερευνητές.

Επίσης, παρουσιάζονται οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές για τη διατροφική διαχείριση της νόσου, αφού η κατάσταση θρέψης των ασθενών μπορεί να επηρεάσει την έκβαση της νόσου. Αναφέρονται συγκεκριμένα: Η διατροφή σε νοσούντες από COVID-19 με ανάρρωση στο σπίτι. Η διατροφή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου που νοσούν με COVID-19. Η διατροφή σε νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19.

Τέλος, επισημαίνεται ότι με τη βοήθεια των σχετικών πινάκων που αναφέρονται στο μάθημα αυτό, δίνεται η δυνατότητα να μπορούν να επιλεγούν ομάδες τροφίμων, ώστε να οργανώνει ο καθένας τη σωστή διατροφή του κατά το δοκούν, σε φυσιολογικές αλλά και παθολογικές καταστάσεις.

* Ο Κωνσταντίνος Α. Δημόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής Βιοχημείας & Χημείας Τροφίμων, τέως Δ/ντής Εργαστηρίων Βιοχημείας & Χημείας Τροφίμων, του Τμήματος Χημείας του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, επιστημονικός υπεύθυνος του εν λόγω μαθήματος που διεξάγεται σε συνεργασία με την Π. Ντετοπούλου, επίκ. καθηγήτρια Κλινικής Διαιτολογίας και Λιποειδικών Μεσολαβητών του Τμήματος Επιστήμης Διατροφής και Διαιτολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.