Κέντρα Τραύματος ή Πρόληψη Ατυχημάτων;

Στις 28 Δεκεμβρίου 2024 αναρτήθηκε η πρόταση του Υπουργείου Υγείας (ΥΥ) για τη σύσταση Κέντρων Τραύματος (ΚΤ), με σκοπό προφανώς την καλύτερη αντιμετώπιση των τραυματιών.

Η πρόταση αυτή καθ’ εαυτή έχει ενδιαφέρον και αναμφίβολα αποσκοπεί στην αναβάθμιση όλης της αλυσίδας φροντίδας των τραυματιών από τον τόπο του ατυχήματος μέχρι τη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ).
Δυστυχώς η πρόταση του ΥΥ, όπως αυτή τουλάχιστον αποτυπώνεται στην ανάρτηση, είναι ημιτελής διότι δεν συμπεριλαμβάνει (δεν θα μπορούσε ίσως…) το πλέον σημαντικό:
Την πρόληψη των ατυχημάτων!

Γενικότερα η πρόληψη αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Δημόσιας Υγείας και υπερέχει της θεραπείας, τόσο ως προς την αποτελεσματικότητα όσο και ως προς το κόστος, βασιζόμενη στην ιπποκράτειο αντίληψη της Ιατρικής «κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν»

Ειδικότερα η πρόληψη των ατυχημάτων συντίθεται από τρία διαφορετικά επίπεδα παρεμβάσεων, τα οποία ορίζονται ως Πρωτογενής, Δευτερογενής και Τριτογενής Πρόληψη.
Η πρωτογενής πρόληψη αποσκοπεί ευθέως στην αποτροπή του ατυχήματος.

Αν πάρουμε ως παράδειγμα τα τροχαία ατυχήματα, οι κλειστοί αυτοκινητόδρομοι, ο έλεγχος της ταχύτητας, η ποιότητα των οχημάτων, η οδική συμπεριφορά των οδηγών συμβάλλουν στην άρση όλων των παραγόντων πρόκλησης ενός τροχαίου ατυχήματος.

Όμως ακόμη και στα πλέον ανεπτυγμένα κι ευνομούμενα (αλλά και αστυνομοκρατούμενα) κράτη είναι αδύνατος ο μηδενισμός των τροχαίων ατυχημάτων. Άλλωστε υπάρχουν και πολλά άλλα είδη ατυχημάτων (εργατικά, αθλητικά, περιβαλλοντικά κλπ), τα οποία είναι πρακτικά αδύνατον να αποφευχθούν.
Κι εδώ έρχεται ο ρόλος της δευτερογενούς πρόληψης. Δηλαδή το ατύχημα θα συμβεί, αλλά φροντίζουμε να μην έχουμε τραυματίες ή να έχουμε τα ελάχιστα δυνατά τραύματα.

Χρησιμοποιώντας πάλι το τροχαίο ως το μοντέλο ατυχήματος, η υποχρεωτική χρήση της ζώνης ασφαλείας στα αυτοκίνητα και του κράνους στα δίκυκλα ακριβώς εκεί στοχεύει, δηλαδή στην ελαχιστοποίηση των τραυμάτων στα θύματα ατυχημάτων.

Κι ερχόμαστε στην τρίτη μορφή πρόληψης, την τριτογενή, η οποία συνίσταται στην άμεση, ταχεία και σωστή αντιμετώπιση των τραυμάτων που προκλήθηκαν από το ατύχημα.
Αυτά τα τραύματα αποτελούν τις πρωτοπαθείς βλάβες, όπως η αιμορραγία, το κάταγμα, η θλάση οργάνων κλπ, που είναι η συνέπεια του ατυχήματος και θα πρέπει να περιοριστούν, ώστε να μην επιπλακούν από τις δευτερογενείς βλάβες, όπως το εγκεφαλικό οίδημα, την αναπνευστική ανεπάρκεια – υποξαιμία, την κυκλοφορική καταπληξία – υπογκαιμία, κλπ.

Η πρόταση του ΥΥ, αν και αρχίζει από την τριτογενή πρόληψη, έχει ενδιαφέρονται στοιχεία.
Είναι όμως ετεροβαρής (ίσως και υπερβολικά αισιόδοξη) στην υλοποίηση της, καθ’ όσον η εφαρμογή της κινδυνεύει να αποτύχει αν δεν διασφαλιστεί η αρμονική λειτουργία όλης της αλυσίδας της τριτογενούς πρόληψης.

Με πιο απλά λόγια, αν το ασθενοφόρο δεν φτάσει έγκαιρα στον τόπο του ατυχήματος, αν η διαδικασία αναζωογόνησης και σταθεροποίησης του τραυματία δεν γίνει γρήγορα και σωστά, αν η μεταφορά του τραυματία γίνει σε περισσότερα από ένα νοσοκομεία, που συνεπάγεται μεγάλη καθυστέρηση, ο όλος σχεδιασμός τινάζεται στον αέρα.

Και τούτο γιατί αν ο τραυματίας φτάσει στο ΚΤ με σοβαρές δευτερογενείς βλάβες, πχ υποξαιμικός και υπογκαιμικός ή με σπασμούς, το προσδόκιμο επιβίωσης του θα είναι πολύ μικρό, πολύ δε χειρότερο αν έχει υποστεί καρδοαναπνευστική ανακοπή (ΚΑΑ). Η επιβίωση και μόνο μετά από ΚΑΑ εκτός νοσοκομείου δεν υπερβαίνει το 10% και το αποτέλεσμα συνήθως είναι ένας χρόνιος ασθενής με μη αναστρέψιμες εγκεφαλικές βλάβες.

Ολοκληρώνοντας αυτήν την γενική τοποθέτηση απέναντι στην πρόταση του ΥΥ για τα ΚΤ, θα εστιάσω την ανάλυση μου στο ρόλο των ΜΕΘ.
Αποτελεί σαφή και μη διαπραγματεύσιμη θέση ότι η συνολική αντιμετώπιση ενός βαριά τραυματία μπορεί να γίνει μόνο στη ΜΕΘ σε συνεργασία με ειδικότητες και Τμήματα του νοσοκομείου, που θα αναλάβουν τη διάγνωση και τη θεραπεία των επί μέρους τραυμάτων.
Αν δεν υπάρχει ΜΕΘ, αν η ΜΕΘ είναι πλήρης, αν η ΜΕΘ δεν έχει το απαραίτητο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, το ΚΤ θα είναι ακρωτηριασμένο!

Άρα τί θα πρέπει να γίνει;
Κάτι πάρα πολύ απλό, να πιάσουμε την ιστορία από την αρχή:
• Πρώτα να οργανώσουμε την αρχική αντιμετώπιση στον τόπο του ατυχήματος και τη διαδικασία μεταφοράς του τραυματία που ακολουθεί. Έχει διασφαλιστεί;
• Παράλληλα να δούμε πάλι όλον τον σχεδιασμό των ΜΕΘ πανελλαδικά και να εξασφαλίσουμε την επάρκεια του αριθμού των κλινών και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Οι υπάρχουσες ΜΕΘ καλύπτουν τις ανάγκες;
• Βεβαίως να σχεδιάσουμε και να οργανώσουμε τα ΚΤ, με τα δύο όμως προηγούμενα να έχουν ήδη υλοποιηθεί!

Τότε και μόνο η αισιόδοξη πρωτοβουλία του ΥΥ θα έχει νόημα και ουσία.

Αναστάσιος Δ. Χατζής
Παιδίατρος – Εντατικολόγος
Πρώην Διευθυντής Παιδιατρικών ΜΕΘ