Παχυσαρκία: Μία σιωπηλή πανδημία

Ως παχυσαρκία ορίζεται η αυξημένη συσσώρευση σωματικού λίπους που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών.

Αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, καθώς σχετίζεται με πολλές ασθένειες, όπως ο διαβήτης τύπου ΙΙ, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η υπερλιπιδαιμία, η υπέρταση, το εγκεφαλικό επεισόδιο, ο καρκίνος του μαστού και του παχέος εντέρου, αναπνευστικά προβλήματα (π.χ. άσθμα και υπνική άπνοια) και η εκφυλιστική αρθρίτιδα. Πολυάριθμες μελέτες υποστηρίζουν επίσης μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ παχυσαρκίας και διαταραχών ψυχικής υγείας.

Η νόσος έχει πλέον αποκτήσει διαστάσεις επιδημίας και η συχνότητα της ολοένα και αυξάνεται. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το 2022, περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως ήταν παχύσαρκοι. Στη χώρα μας ένας στους δύο άνδρες (1/2) και μία στις τρείς γυναίκες (1/3) είναι υπέρβαροι, ενώ ένα στα έξι άτομα είναι παχύσαρκο.

Όπως παγκοσμίως έτσι και στη χώρα μας, η συχνότητα της παχυσαρκίας εκτιμάται ότι θα αυξηθεί προοδευτικά με αποτέλεσμα το 2035, το 40% των ενηλίκων στην Ελλάδα να είναι παχύσαρκοι.

• Η κλινικά σοβαρή παχυσαρκία μειώνει το προσδόκιμο ζωής έως και 10 χρόνια.

• Αποτελεί την 5η κυριότερη αιτία θανάτου, αφήνοντας πίσω της πολλές γνωστές σοβαρές νόσους.

• Ευθύνεται για ένα ποσοστό της τάξης 7 – 41% της εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού, του παχέος εντέρου, του ενδομητρίου, του οισοφάγου και του παγκρέατος.

• Ευθύνεται για το 23% των περιπτώσεων ισχαιμικής καρδιοπάθειας.

Παχυσαρκία: Αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Αν και στη διαμόρφωση του σωματικού βάρους επιδρούν γενετικοί, συμπεριφορικοί, μεταβολικοί και ορμονικοί παράγοντες, η παχυσαρκία εμφανίζεται σταδιακά από την εφηβεία και μετά, όταν λαμβάνουμε περισσότερες θερμίδες από αυτές που καταναλώνουμε μέσω των κανονικών καθημερινών δραστηριοτήτων και της άσκησης.

Η αύξηση της παχυσαρκίας με ταχείς ρυθμούς αποδίδεται σε αυτήν την αυξημένη κατανάλωση θερμίδων, κυρίως λόγω λήψης τροφών που είναι πλούσιες σε λίπη και υδατάνθρακες σε συνδυασμό με τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα, δηλαδή την καθιστική ζωή και την έλλειψη άσκησης.

Οι συνήθειες του ύπνου, καθώς και οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες υγείας παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, υπάρχουν και παθολογικά αίτια που συμβάλλουν στην ανάπτυξη παχυσαρκίας, όπως ενδοκρινολογικά νοσήματα (π.χ. νοσήματα του θυρεοειδούς ή των επινεφριδίων), ψυχολογικές διαταραχές που οδηγούν σε πολυφαγία ή βουλιμία, καθώς και η λήψη διαφόρων φαρμάκων (ινσουλινη, κορτιζονη, αντικαταθλιπτικα κλπ).

Η ΟΛΙΣΤΙΚΗ αντιμετώπιση της παχυσαρκίας περιλαμβάνει:

• Αλλαγή των διατροφικών προτύπων

• Ισορροπημένη διατροφή και δίαιτα

• Σωματική δραστηριότητα (π.χ. περπάτημα και άσκηση)

• Σύγχρονη φαρμακευτική αγωγή

Η παχυσαρκία θεωρείται νόσος και επομένως η σωστή αντιμετώπισή της είναι ευθύνη του ειδικού γιατρού παθολόγου – διατροφολόγου. Η μεσογειακή διατροφή θεωρείται η καλύτερη δίαιτα για τη διατήρηση του σωστού σωματικού βάρους, την πρόληψη και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.

Στους ενήλικες, εφόσον κριθεί απαραίτητο, μαζί με τη διαιτητική αγωγή μπορούν να χορηγηθούν και φάρμακα, πάντα όμως κάτω από τον αυστηρό έλεγχο του ειδικού γιατρού, ενώ η σοβαρού βαθμού παχυσαρκία με επιπλοκές μπορεί να αντιμετωπισθεί και χειρουργικά.

Τα φάρμακα που έχουν λάβει έγκριση για την παχυσαρκία σε μη διαβητικούς είναι η

α) η ενέσιμη λιραγλουτιδη 3mg, η οποία για να χορηγηθεί με συμμετοχή ΕΟΠΥΥ πρέπει να έχει το άτομο ΒΜΙ>40 ΚΑΙ ιστορικό χρήσης μασκας CPAP ή ιστορικο εμφράγματος μυοκαρδίου ή εγκεφαλικού επεισοδίου,

β) η ορλιστάτη, χάπι που προκαλεί δυσαπορρόφηση λίπους και περιστασιακά διάρροιες και

γ) η ναλτρεξονη-βουπροπριονη χάπι που δρα στο νευρικό σύστημα. Σε διαβητικούς έχουν ένδειξη η Σεμαγλουτίδη (συνταγογραφείται και αποζημιώνεται με πιθανή απώλεια βάρους 6-8%) και η λιραγλουτίδη 3mg( συνταγογραφείται χειρόγραφα, αλλά δεν αποζημιώνεται με πιθανή απώλεια βάρους 8-10%).

Μόλις προ ημερών κυκλοφόρησε για την παχυσαρκία με ή χωρίς ΣΔ2, η ενέσιμη τερζιπατίδη (glp και gip διπλός αγωνιστής) με προοπτική απώλειας βάρους έως 15%.

Χειρουργική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας

Σύμφωνα με τις σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες, άτομα με δείκτη μάζας σώματος BMI> 40 ή διαβητικοί με ΒΜΙ>35 θεωρούνται υποψήφια για χειρουργική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.

Οι 2 σύγχρονες χειρουργικές μέθοδοι αντιμετώπισης της παχυσαρκίας είναι:
1. Επιμήκης γαστρεκτομή (γαστρικό sleeve)-απώλεια έως 25% του βάρους
2. Γαστρική παράκαμψη διπλής αναστόμωσης (Roux-en-Y gastric bypass –απώλεια έως 35% του βάρους

Ανδρέας Ξάνθης, Παθολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ,
Μεταπτυχιακό στα Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια ΔΠΘ,
Μέλος Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας