Η προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή είναι μια διαταραχή της διάθεσης που αφορά το 5-8%[1] των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Οι γυναίκες που πάσχουν από τη συγκεκριμένη διαταραχή εμφανίζουν δυσφορία, συναισθηματική αστάθεια, ευερεθιστότητα, ανησυχία και προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, κάθε μήνα, περίπου μια εβδομάδα πριν την έμμηνο ρύση. Τα συμπτώματα αποδράμουν με την έναρξη της περιόδου.
Τα δεδομένα υποδηλώνουν πως η μέση γυναίκα στις ΗΠΑ θα έχει στη ζωή της 459 εμμηνορρυσιακούς κύκλους, με τις γυναίκες που πάσχουν απο τη διαταραχή να εμφανίζουν 6.4 ημέρες έντονων συμπτωμάτων[9] κατά τη διάρκεια κάθε κύκλου, συνολικά δηλαδή περίπου 8 χρόνια ενοχλήσεων κατά την διάρκεια της ζωής τους, καθιστώντας τη συγκεκριμένη διαταραχή ένα σημαντικό πρόβλημα.
Χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι τα εξής:
• Πεσμένη διάθεση, αίσθημα ματαιότητας
• Άγχος, ένταση, ευερεθιστότητα
• Συναισθηματική αστάθεια
• Αύξηση των διαπροσωπικών εντάσεων, δυσκολίες στην διαπροσωπική επαφή.
• Δυσκολίες στη συγκέντρωση
• Έλλειψη ενέργειας, εύκολη κούραση, ληθαργικότητα
• Αλλαγές στην όρεξη, υπερφαγία, αυξημένη όρεξη για συγκεκριμένα φαγητά (π.χ. γλυκά)
• Διαταραχές ύπνου
• Αίσθηση πως η καθημερινότητα είναι αφόρητη ή πως δεν υπάρχει επαρκής έλεγχος.
• Σωματικά συμπτώματα, όπως αίσθημα βάρους στο στήθος, πονοκέφαλος, πόνος στους μύες ή τις αρθρώσεις.
Για τη διάγνωση της διαταραχής απαιτείται ωστόσο τα προαναφερθέντα συμπτώματα:
• Να διαταράσσουν την κοινωνική, επαγγελματική, σεξουαλική λειτουργικότητα.
• Να εμφανίζονται σε τουλάχιστον 2 διαδοχικούς εμμηνορρυσιακούς κύκλους.
• Να έχουν αποκλειστεί πρότερα άλλες διαταραχές ψυχιατρικής φύσης.
Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της διαταραχής:
• Προυπάρχουσες αγχώδεις διαταραχές.
• Κληρονομικότητα, μεταξύ 30-80%[2] .
• Η ένταση και η συχνότητα των συμπτωμάτων επηρεάζονται απο το κοινωνικοπολιτισμικό υπόβαθρο[2]
• Τραυματικά γεγονότα και προυπάρχουσες αγχώδεις διαταραχές[4]
• Κάπνισμα, με σχετικό καπνιζόντων / μη καπνιζόντων 2:1[5]
• Παχυσαρκία. Σημαντική αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης σε γυναίκες με ΒΜΙ > 27.5 συγκριτικά με γυναίκες με ΒΜΙ < 20[6]
• Γενετικοί λόγοι – Δυο μελέτες ανέδειξαν τον ρολο του γονιδίου που κωδικοποιεί τον 5HT1A υποδοχέα[7] και τον ESR1 [8]
Παθοφυσιολογία:
• Αλλαγές στα επίπεδα της Προγεστερόνης, της Αλλοπρεγνανολόνης και των Οιστρογόνων κατά τη διάρκεια του κύκλου[10, 11] • Επίδραση των νευροδιαβιβαστών στη ρύθμιση της συμπεριφοράς και της διάθεσης, με Σεροτονίνη, το GABA, τη Γλουταμάτη και τις β- Ενδορφίνες να παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο.
Αντιμετώπιση / Θεραπεία:
Αρχικά είναι πολύ σημαντική η διαγνωστική προσέγγιση της ασθενούς με τη συνεργασία του θεράποντος Γυναικολόγου και Ψυχιάτρου. Είναι απαραίτητος ο αποκλεισμών άλλων διαταραχών, όπως:
• Premenstrual Syndrome.
• Μείζονα καταθλιπτική διαταραχή.
• Ενδοκρινικές παθήσεις – διαταραχές του θυρεοειδούς, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.
• Γενικευμένη αγχώδη διαταραχή
• Διπολική διαταραχή, υπομανιακό επεισόδιο.
• Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.
• Ινομυαλγία.
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD).
• Διαταραχές προσωπικότητας.
• Χρήση ουσιών / φάρμακα / ..
Εν συνεχεία υπάρχουν οι εξής θεραπευτικές επιλογές:
• Άσκηση: Οδηγεί σε αύξηση των β- ενδορφινών, βελτίωση της διάθεσης και γενικότερη ευεξία.
• Διατροφικές αλλαγές: Η αυξημένη πρόσληψη σύνθετων υδατανθράκων και πρωτεϊνών οδηγεί σε αυξημένη διαθεσιμότητα της τρυπτοφάνης και αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης.
• Συμπληρώματα διατροφής: Το ασβέστιο, η βιταμίνη Β6 και το μαγνήσιο βοηθούν στην βελτίωση της κλινικής εικόνας.
• Ψυχοθεραπεία (Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία – CBT)[3]
• Φάρμακα: SSRI[12], Ορμονικές θεραπείες, κ.α.
*O Χρήστος Ι. Γκόλτσος είναι απόφοιτος του τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ειδικευόμενος Ψυχιατρικής της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής της Ζυρίχης, διδακτορικός φοιτητής και μέλος της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης Pharmacokinetics, Pharmacogenetics and Pharmacovigilance in Psychiatry (PD Dr. G. Schoretsanitis):
https://www.dppp.uzh.ch/en/cfpr/researchgroups/juniorresearchgroups/pharmaco.html
Βιβλιογραφία:
1. Yonkers KA, O’Brien PM, Eriksson E. Premenstrual syndrome. Lancet. 2008
2. American Psychiatric Association. (2013)
3. Vigod, S. N., Frey, B. N., Soares, C. N., & Steiner, M. (2010).
4. American Psychiatric Association. (2013)
5. Bertone-Johnson ER, Hankinson SE, Johnson SR, Manson JE. Cigarette smoking and the development of premenstrual syndrome.
6. Bertone-Johnson ER, Hankinson SE, Johnson SR, Manson JE. Cigarette smoking and the development of premenstrual syndrome
7. Dhingra V, Magnay JL, O’Brien PM, Chapman G, Fryer AA, Ismail KM. Serotonin receptor 1A C
8. Huo L, Straub RE, Roca C, Schmidt PJ, Shi K, Vakkalanka R, Weinberger DR, Rubinow DR
9. Hylan TR, Sundell K, Judge R.
10. Wyatt K, Dimmock P, Jones P, Obhrai M, O’Brien S.
11. Cunningham J, Yonkers KA, O’Brien S, Eriksson E
12. Vigod, S. N., Frey, B. N., Soares, C. N., & Steiner, M. (2010).