Ζωή με Υγεία ή απλώς Μακροζωία; Η Ιατρική μιλάει ξεκάθαρα για τη νέα αντίληψη της Μακροζωίας

Όλοι θέλουμε να ζήσουμε περισσότερο και η επιβίωση είναι σαφώς το κύριο μέλημα κάθε ζωντανού οργανισμού. Η συνεχής όμως επιδίωξη της μακροζωίας μέσω της επιστήμης γενικότερα και της ιατρικής ειδικότερα, έχει αρχίσει τις τελευταίες δεκαετίες να αποκτά και μια πρόσθετη εξαιρετικά σημαντική οπτική, της μακροβιότητας με καλή υγεία.

Ζωή λοιπόν με Υγεία (Healthspan) ή επιδίωξη μόνο της Μακροζωίας (Longevity & Lifespan) και γιατί τα Χρόνια με Υγεία αποτελούν το πραγματικό στοίχημα;
Ας δούμε λίγο τα πράγματα προσεκτικά, για να απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά.

Όταν μιλάμε για μακροζωία, οι περισσότεροι σκεφτόμαστε απλώς τον αριθμό των ετών που ζούμε. Αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν Lifespan, δηλαδή συνολική διάρκεια ζωής. Ωστόσο, η νέα πραγματικότητα στην Ιατρική, τη Γηριατρική και τη Δημόσια Υγεία εστιάζει όλο και περισσότερο στο Ηealthspan, δηλαδή στο διάστημα της ζωής που περνάμε συνολικά σε καλή υγεία, χωρίς σοβαρές χρόνιες ασθένειες ή σημαντικές αναπηρίες.

Ας ξεκινήσουμε την προσέγγιση του θέματος από στατιστικά που πραγματικά αλλάζουν την οπτική μας στο θέμα αυτό. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.), το μέσο Lifespan παγκοσμίως το 2023 ήταν 73,4 έτη, ενώ το μέσο Ηealthspan ήταν μόλις 63,7 έτη. Αυτό σημαίνει ότι κατά μέσο όρο οι άνθρωποι περνούν σχεδόν 10 χρόνια της ζωής τους με σημαντικά προβλήματα υγείας.

Στις ανεπτυγμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, το χάσμα είναι επίσης εξαιρετικά εντυπωσιακό! Ενώ το προσδόκιμο ζωής είναι περίπου 82 έτη, το προσδόκιμο ζωής με καλή υγεία δεν ξεπερνά τα 66,7 έτη.
Γιατί όμως έχει τόση σημασία το Healthspan, δηλαδή η συνολική διάρκεια της ζωής με καλή υγεία; Η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός πως η ποιότητα ζωής των ανθρώπων στα τελευταία χρόνια της ζωής τους είναι απολύτως καθοριστική.

Πρώτον και κύριον, είναι απολύτως καθοριστική για τον ίδιο τον άνθρωπο (που περιορίζεται η κινητικότητα του ή υποφέρει στο τελευταίο τμήμα της ζωής του κ.α.), αλλά και για το σύστημα υγείας, την οικογένεια και την ίδια την κοινωνία.

Τα χρόνια που ζούμε με αναπηρίες, άνοια, καρδιαγγειακά νοσήματα ή καρκίνο επιβαρύνουν τόσο την προσωπική ευημερία όσο και τα δημόσια ταμεία και αυτό φυσικά είναι πολύ δύσκολο να το αντιληφθούμε σε προγενέστερα στάδια της ζωής μας.

Ενδεικτικά, οι χρόνιες ασθένειες ευθύνονται για το 74% των θανάτων παγκοσμίως & οι δαπάνες για την αντιμετώπιση των μη μεταδοτικών χρόνιων ασθενειών ξεπερνούν το 80% των συνολικών δαπανών υγείας σε πολλές χώρες του Ο.Ο.Σ.Α.

Η σύγχρονη λοιπόν Ιατρική Επιστήμη της μακροβιότητας που ασχολείται με την Παθολογία της Γήρανσης αλλάζει κατεύθυνση και στρέφεται πλέον σε μεγάλο βαθμό στην προσπάθεια επιμήκυνσης του Healthspan αντί απλώς του Lifespan (Internal Medicine & Geriatrics Medicine).

Έρευνες στον τομέα της βιολογίας της γήρανσης προσδιορίζουν βασικά μοριακά και κυτταρικά χαρακτηριστικά (Hallmarks of Aging) που καθορίζουν τη διαδικασία της γήρανσης σε θηλαστικά, όπως η γονιδιακή αστάθεια, η βράχυνση των τελομερών, επιγενετικές αλλοιώσεις, απώλεια πρωτεϊνικής ομοιόστασης, χρόνια φλεγμονή, μιτοχονδριακή δυσλειτουργία, κυτταρική γήρανση κ.α., αναδεικνύοντας βιολογικούς μηχανισμούς και κυτταρικά φαινόμενα που σχετίζονται άμεσα με τη μετάβαση από τη ζωτικότητα στην ασθένεια.

Από τα παραπάνω προκύπτει πως η Πρόληψη πλέον είναι ο νέος «πολλαπλασιαστής» του χρόνου ζωής και ως εκ τούτου ο ρόλος του σύγχρονου γιατρού της πρώτης γραμμής καθίσταται κεντρικός και στρατηγικός στην κατάλληλη προώθηση του Healthspan έναντι της απλής επιμήκυνσης της ζωής του Lifespan.

Όσον αφορά την ιατρική προσέγγιση και αντιμετώπιση, πέρα από τα φάρμακα, ο ρόλος της διατροφής, της άσκησης, της ψυχικής υγείας και της κοινωνικής σύνδεσης των ατόμων είναι αποδεδειγμένα εξαιρετικά σημαντικά στοιχεία για την βελτίωση του Ηealthspan.

Για παράδειγμα, σε μελέτη της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Harvard (Harvard T.H. Chan School of Public Health) διαπιστώθηκε από τα υπό μελέτη δεδομένα, πως υιοθετώντας πέντε βασικές συνήθειες (υγιεινή διατροφή, τακτική άσκηση, φυσιολογικό βάρος, αποφυγή καπνίσματος και μέτρια κατανάλωση αλκοόλ) οι γυναίκες μπορούσαν να προσθέσουν στη διάρκεια της ζωής τους κατά μέσο όρο συνολικά 14 επιπλέον χρόνια ζωής και οι άνδρες 12 χρόνια.

Το ακόμη πιο εντυπωσιακό εύρημα ήταν πως τα χρόνια ζωής χωρίς σοβαρές ασθένειες (όπως καρδιοπάθεια, σακχαρώδη διαβήτη ή καρκίνο) ήταν κατά 8-10 χρόνια περισσότερα στους ανθρώπους που τηρούσαν αυτούς τους πέντε παράγοντες.

Η μελέτη επιβεβαίωσε ότι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής (Lifestyle) μπορούν να επιμηκύνουν σημαντικά το Healthspan και όχι απλώς το συνολικό προσδόκιμο της ζωής.

Στην εποχή μας, η Ιατρική δεν καλείται πια μόνο να θεραπεύσει νόσους αφού εμφανιστούν, αλλά και να προλάβει, να ανιχνεύσει έγκαιρα (προληπτικός έλεγχος, check up, κτλ), να παρέμβει αποτελεσματικά (προληπτική ιατρική) και να επιβραδύνει κατά το δυνατόν τους βιολογικούς μηχανισμούς της γήρανσης που οδηγούν σε πολυνοσηρότητα. Η νέα αποστολή του γιατρού είναι να διαχειριστεί επιστημονικά όχι μόνο τα νοσήματα μετά την εκδήλωση τους, αλλά να γίνει και διαχειριστής της υγιούς μακροβιότητας.

Πρόκειται πραγματικά για μια συνολική αλλαγή φιλοσοφίας στην ιατρική που ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας και στην ιατρική επιστημονική κατανόηση της γήρανσης ως δυναμικής και εν μέρει τροποποιήσιμης, βιολογικής διαδικασίας.

Σε έναν κόσμο που η ζωή διαρκεί περισσότερο από ποτέ, το στοίχημα δεν είναι απλώς να ζήσουμε περισσότερα χρόνια, αλλά να ζήσουμε περισσότερα καλά χρόνια. Το Healthspan δεν είναι μόνο ένας δείκτης υγείας. Είναι ένδειξη ποιότητας ζωής, ανεξαρτησίας & αξιοπρέπειας. Και είναι πραγματικά καιρός να τον αντιμετωπίζουμε ως προτεραιότητα, όχι ως παράπλευρο στόχο.

Δρ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ
Διευθυντής Παθολογίας & Διαβητολογίας,
M.D., Ph.D., SCOPE W.O.F.,
Διδάκτωρ Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών,
Μετεκπαιδευθείς στην Παχυσαρκία – Αυξημένο Σωματικό Βάρος, Σακχαρώδη Διαβήτη, Λιπίδια, Αρτ. Υπέρταση,
Νοσοκομείο – Μαιευτήριο Αθηνών ΕΛΕΝΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ,
R. OXFORD UNIVERSITY Pr. United Kingdom.

Βιβλιογραφία
1. Lopez-Otin, C., Blasco, M. A., Partridge, L., Serrano, M., & Kroemer, G. The Hallmarks of Aging. Cell, 2013, Vol. 153(6), pp. 1194–1217.
2. Li Y., Pan A., Wang D. D., Liu X., Dhana K., Franco O. H., Kaptoge S., Di Angelantonio E., Stampfer M., Willett W. C., & Hu F. B. Impact of Healthy Lifestyle Factors on Life. Expectancies in the US Population. Circulation, 2018, Vol. 138(4), pp. 345–355.
3. World Health Organization (WHO). Global Health Estimates: Life expectancy and healthy life expectancy, Geneva, 2023.
4. OECD. Organisation for Economic Co-operation and Development. Health at a Glance 2022: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris, 2022.
5. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Leading Causes of Death and Chronic Disease Overview, CDC, 2022.
6. Eurostat. Healthy life years statistics, Eurostat, 2023.